Гаврил Андросов

Ойуунускай дойдута

Үөскүөҕэ үс үйэ инниттэн
Кудай таҥараттан үөттэриилээх
Кута-сүрэ
Талыы,
Талба муҥур чыынын,
Танылҕаннаах улуу санньыар тыыны
Атын үрэхтэртэн
Ала –чуо алкыттарбыта,
Талаҕынан күүлэлэммит
Таатта эйгэтигэр силис тардыбыта
Саха таҥарата,
Саҥа кэмин-кэрдиитин олуга,
Сата таас хайа киһи-
Олох уҥуоргу кытылын
Утары көрөр
Уоттаах харахтаах
Ойуунускай!

Эн искэр ботугураабыт
Этиттэриилээх тылларыҥ
Этиҥнии дуорааннанан,
Эрэйдээх-буруйдаах
Эр соҕотох будунуҥ
Ирбэт тоҥ чэҥигэр
Хам ылларан дьуоҕарбыт
Нохтолоох тойон сүрэҕин
Атараҕа атыллыбыт
Муутука балыктыы мөҕүһүннэрбитэ,
Муҥутуур чыпчааллары
Муна-тэнэ,
Муҥу көрө дабайарга
Уһуйбута,
Угуйбута.

Кыра бэйэҥ
Кыйаар уһугун булларбат,
Кыырай халлааны сабардыыр
Күүстээх күлүгүҥ
Мэҥэ батталтан бахтайбыт,
Сүдү көҥүлтэн күөмчүлэммит,
Дьоллоох күнүскүттэн матан
Сор хара түүнтэн өнүйбэтэх
Үс саха омуккун
Үрүҥ күн сырдыгар сирдээбитэ.

Киристиэс эргэрэ илик
Кириэһин сүгэн
Саҥа
Сааттаах булгунньахтары
Үстэ, сүүстэ дабайбыт-
Сүүрүккэ, чүөмпэҕэ, харгыга
Тимирэ сыһан күөрэйтэлээбит
Олоҥхо Ньургун Боотура-
Ойуунускай таҥара
Киинин
Кистээбит дьолугар
Үрүҥ уонна хара
Түмүгэ суох халбас хараларын,
Ай уонна дьай
Атааннаах атыыр мөккүөрдэрин
Арҕаһа буолбут
Таҥылҕаннаах,
Талыы-талба
Таатта-
Ханна да тиийдэх ахсын баар-
Үгүс өрүстэр айыы түһэр
Үрэх
Хатыламмат дьылҕатын
Хара, бөтө үллэстэбин,
Хаан тамайыы
Хабыр баппаҕайыгар талкыланабын…

Даллайыллыбыт кылыс,
Далла мэндэйии,
Аал луук мас,
Аптаах араҥас илгэ
Ала холоруктарыгар ытыллан
Аан дайдым хайысхатын сүтэрэбин,
Аныгыскы
Аан талҕа хаһан курбуулуурун
Түөрэх быраҕан
Түөн саҕа хоһооннорбунан
Таҥхалыы сатыыбын,
Таҥара талар биһээлиттэн
Талах төрдүгэр … эмиэ саһабын…

 

 

Тохтобул алаас

 Топпот оҥоһуулаах
Торҕон бөрөлүү
Тохтоло суох суолунан
Тобуруоламмыт олоҕум
Тоҕо эрэ кыл түгэнэ
Тохтобул көрдөөбүтэ
Тохтобул алаас
Тойон булгунньаҕын
Тобуллар оройугар-
Таатта ааттаах
Тыыллар-хабыллар
Талыллар инникитэ
Талкыланан үөскээбит биһигэр…

Түннүгүнэн көстүбэтэх
Түөрт үйэ
Түгэх уорҕатыгар
Тыгыннартан сыдьааннаах өбүгэм
Тыынын тэскилэппэтэҕэ-
Кэнэҕэскилээх кичэмэ ыра
Кэрэ кустугун эккирэтэн,
Кэриим атыыр туйаҕын суоллаан
Кээлтэ үһү Кээрэкээн Ойуун эһэм
Аата суох
Аҥааттар алааска
Атын хайысха
Ала булкунун төрөтөр төлкөлөөх…
Омоҕой Баай саҕатттан
Орох тэппит,
Отордообут дойдутун
Олох отуора хамсыыр саҕыгар
Туора дьоҥҥо туран биэрбэккэ,
Тургутуһар өйдөммүт
Бахсыгыр Баай абаҕам
Баатыр аттарын дьолуотунан
Дойдулаах Суор
Дорҕоонноох аатын ыһыктыбатаҕа-
Тоҕус түһүлгэҕэ
Тойдоох ыһыаҕы ыспыт
Тоҕус сүһүөх
Тойон дьону ууһаппыта…

Кэйиик оҕустар курдук
Күрдьүөттэһэ көрсүбүт,
Күөн күрэс былдьаспыт
Кээрэкээннээх Бахсыгыры-
Кэрэмэс икки төрүппүн
Кэтит сандалыга
Кэккэлэһиннэри олордон
Кэскиллээх суолга үктэннэрбит
Бастарын нөрүппэт,
Баатырҕаһар майгылаах,
Баараҕай таһаалаах
Баатылылар — үһүс хааным
Бардаллар, малыйдаллар да
Сүҥкэн ааттара,
Сүрдээх бэйэлэрэ
Илэ тиллэн кэлэрин-
Ил, эйэ, саха кэмэ
Туругурар тускулун
Тохтобул алаас
Тохсус тумулугар
Туомтуу баайан хаалларбыттарын
Туоһулуур туйгуна-
Тойуксута,
Тойоно мин эбиппин!

Ойуунускай төрөөбүт күнэ
Бу
Кылгас, кыргыстаах олоххор,
Уһун үйэлэммит ааккар
Бар дьонуҥ туһугар, көҥүл сырдыгын иннигэр
Баһаам элбэх хара көлөһүҥҥүн тохпут
Байҕал саҕа баараҕай сыраҥ-хараҥ
Быйаҥнаах кыстык хаара буолан
Быйыл да өлгөмнүк, үллүктүү түһэр.

Ол
Кыстык хаарга
Кыһыл гвоздикалар-
Тохпут хааныҥ уоттаах таммахтара
Тойук уонна олоҥхо дьөрбөтө буолан кыыһыллар,
Туруулаһыылаах олоххун туоһулуллар,
Тыын угаллар, тыын уһаталлар,
Тылга-өйгө илбис иҥэрэллэр.

Дьэ,
Үрүҥ хаарбыт- хара көлөһүнүҥ
Үтүлүгэ суох ытыспар түһэр уонна ууллар,
Хааннаах хапсыһыыҥ-өспөт ырыа
Хааммын кытта тымырбар сүүрэр уонна тохтор
Бүттүүммүт туһугар-
Бүгүҥҥү туһугар…

11.11.2017, Ойуунускай болуоссата

 

 

Айаанньа Уус

 Кэм-кэрдии киһитэ Былатыан,
Батталы утары турбутуҥ,
Кэрэҕэ, сырдыкка үөрэтэн,
Бар дьонуҥ хараҕын аспытыҥ…

Быдан дьыл аннараа өттүгэр,
Сүүс сыллаах былааны эппиккин.
Бу бүгүн ааҕабыт, сөҕөбүт…
Сахалыы саҥалаах норуотуҥ.

Ууммуккун улуукан убайбыт,
Сахабыт сиригэр көҥүлү…
Улахан соруккун сиппитиҥ,
Сокуоннай дойдулаах буолбуппут.

Киин куорат килбэйэр киинигэр,
Килиэ таас мыраамар үктэлгэ,
Тураҕын боруонса моһуоҥҥар…
Тапталлаах норуоккар күөн буолан.

Кэм-кэрдии киһитэ Былатыан,
Норуоккун үрдүккэ үппүккүн…
Кэмнэммит ол кылгас олоххун,
Норуоккар анаабыт эбиккин.

21.04.2022

 

 

Надежда Андросова- Айтылы

Кэриэстии туруоҕа

 Алаастан, Тохтобул алаастан,
Кыһалҕа кыпчыйбыт
Кырыымчык олохтоох
Дьадаҥы сахаттан
Тахсыбыт Былатыан,
Оҕочоос Былатыан.
Күн диэки тардыһан
Дьэ үүнэн испитэ,
Эрэй-муҥ санаатын
Өргөстөөн биэрбитэ.

Тааттаттан, бу налыы Тааттаттан,
Истиҥник санаспыт
Иһирэх сыһыаннаах
Номоҕон дьоннортон
Үөскээбит Былатыан.
Ырыаһыт Былатыан.
Иэйиитэ бу мантан
Дьэ силис тарпыта,
Олоҥхо дорҕоонун
Тылыгар сүспүтэ.

Куораттан, Дьокуускай куораттан,
Хатаннык санаммыт
Эрэйдээх-буруйдаах
Үлэһит норуоттан
Дьэ турбут Былатыан,
Бассабыык Былатыан.
Охсуһуу үөһүгэр инники испитэ,
Ырыата уот сылы саталаан биэрбитэ.

Бу сиртэн, айыылаах бу сиртэн,
Уһукка тиэрдибит
Аҥаардас былаастаах
Хараҥа балыыртан
Оо, барбыт Былатыан,
Букатын Былатыан.
Өлүөҕэр диэритин
Мэккиһэ сыппыта,
Кытаанах санаатын
Көрдөрөн өлбүтэ.

Ол сылтан, кырыыстаах ол сылтан,
Саргыны сарбыйбыт
Сахаҕа ыар тыыннаах
Самнарар кэмнэртэн
Эргийдиҥ, Былатыан.
Букатын Былатыан.
Кэнчээри ыччатыҥ
Кэриэстии сылдьыаҕа,
Уот сиэмэ тыллартан
Кыым, төлөн ылыаҕа.

 

 

Баайаҕыын

Ойуунускайга

Эн көмүс уҥуоххун көтөҕүөхпүн
Билбэппин, ханна көмүллүбүккүн,
Арай билэбин сахаҥ норуотун
Абырыыр иннигэр олорбуккун.

Оччотооҕу долгуннаах күннэргэ
Олох дьолун туһун таба таайан,
Оҥкуллаах суолга дьоҥҥун киллэрсэ
Очурдаах суолунан охсуспуккун.

Ол кэмҥэ эн инники үйэни
Олох эрдэ өтө көрбүккүн,
Араас элбэх айдааннаах кэмнэри
Ааһаҥҥын бүгүн тыынн биэраах кэлбиккин.

Тыыннаах кэлбиккинайбыт ырыаҕынан
Сүүрбэһис үйэ дьонун сүрэҕэр:
Төрүт норуоккар биэрбит тапталыҥ
Иҥмит эбит кэлэр көлүөнэҕэр.

Ол иһин бүгүн эн үтүө ааккын
Хас хардыы аайы мэлдьи көрсөбүт,
Биэстээх оҕолуун, ытык кырдьаҕастыын
Билэбит, кэс тылларгын өйдүүбүт…

Бэйэ  норуотун тыыннаах сүрэҕэр
Мэлдьитин тыыннаах буолан сыраллар,
Бу-улууттан улуулар аналлара,
Бу – омук чулуукан уолаттара.

Ол иһин эбит көмүс уҥуоҕуҥ
Өссө да ктөҕүллэ илигэ.
Ол иһин эбит тыыннаах мөссүөнүҥ
Үйэлэргэ умнулла илигэ.

1975 с.

 

 

Татьяна Куличкина- Дедюкина

 Улахан убай Ойуунускай

Күөгэйэр урсуннаах
Күөх сирэм кырдаллаах,
Кэрээбэт кэҕэлээх,
Өрөөбөт өтөннөөх,
Киэҥ Таатта эбэҕэ
Уутуйан үөскээбит,
Уран уус тыллаахтар
Улаҕаларыттан удьуордаах,
Улахан убай Ойуунускай,
Эн ырыаҕын ыллаары,
Эн тойуккун истээри
Саҥа үйэ сахалара,
Эдэр, эмэн бар дьонуҥ
Киэҥ Туймаада эбэҕэ
Таас сандаар уораҕайга,
Ыга симсэн үөрэн-көтөн,
Тоҕуоруйа муһуннубут.

Эрдэҕэс оҕочоос сааскыттан,
Эрэйдээх-буруйдаах олоҕу,
Эккинэн-хааҥҥынан билэҥҥин,
Сырдыкка, билиигэ тардыһан,
Уорааннаах аартыгы дабайан,
Урааҥхай үс сахаҥ дьонугар
Сайдыыны, кэскили салайан,
Сатаархай саталаах ыҥырыыҥ,
Илбистээх олоҥхо тойугуҥ,
«Кэхтибэт кэрэкэ» тылларыҥ
Харысхал кэриэскэ хааланнар,
Үс саха үөрүүтүгэр,
Өрөгөйдөөх күнүгэр,
Эн ырыаҥ ылланна,
Эн аатын ааттанна.

Эппит тылыҥ илбиһэ,
Туойбут тойугуҥ дорҕооно,
Саҥарбыт саҥаҥ сатата,
Ыллаабыт ырыаҥ ыйааҕа,
Улуу олоҥхоҥ сүдүтэ
Дуораһыйа ньиргийдэ.

Эдэркээн талааннаах ыччатыҥ
Эйиигин бу баардыы көрдөрдө.

Саха дьонуҥ олоҕо
Саргылардаах буолуоҕун,
Сахалыы чөл куттаах саҥабыт
Сардаҥалаах сайдыаҕын,
Өрөйөн-чөрөйөн тураммыт,
Өрөгөй үөрүүлээх бу күҥҥэ
Үгүрү-сүгүрү буоллубут.

Сахабыт саарына Былатыан,
Сырдыкка ыҥырар Эн ааккар,
Сүһүөххэ тураммыт алгыстаан,
Үс төгүл бар дьонуҥ нөрүйэн,
Үс төгүл уруйдаан ньиргийдэ!

«Үс саха төрүөҕэр,
Үөрүүлээх күнүгэр»
Эн ырыаҥ ылланар,
Эн аатыҥ ааттанар!

 

Куочун. Сатай.

11 11 . 22 . с.

Улуу убайым Ойуунускай
Мин сааспар тиийбэккэ
Улуу уларытыылары
Мин кыаҕым тиийбэт оҥоһуутун
Улуу дьыаланы оҥорон сүттэҕиҥ.

Бүгүн эн төрөөбүт күҥҥүн
Бэлиэтиибин биир бэйэм соҕотох,
Бу сиргэ саха туһа
Бүтүн олоххун анаабыт убайбын чиэстээн.

Урукку ааспыт кэмнэргэ
Улуулар төрүүллэрэ норуот туһа
Эрдэ ситэн эндирдээх олоххо
Эрдэттэн хатарыллан элбэҕи ситиһэн.

Убайдаатар убайым Ойуунускуй
Улуу дьыаланы түстэстэҕиҥ,
Улуугун билэбин мин
Олоҕум сыала эн этиҥ.

Сахабыт тыла сайдарын туһугар
Саха омук сайдарын туһугар
Саха омуга бу сиргэ
Симэлийбэккэ баар буоларын туһугар.