1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (1 оценок, среднее: 5,00 из 5)
Загрузка...
104 просмотров

Ытык Ийэ Февронья Николаевна Малгина

Савва Тарасов “Икки ийэ” хоһооно,  суруллубут историята

Ытык Ийэ Февронья Николаевна Малгина биэс хотойдоруттан биирдэстэрэ, Спиридон Малгин,  Ленинград көмүскэлигэр охтубута.  1969 сыллаахха аҕыс уонуттан тахсыбыт ийэ оҕолоро сэриилэспит сирдэринэн айаҥҥа туруммута, Пискаревскай кылабыыһаҕа уолун уҥуоҕар төрөөбүт буорун куппута.

                                               Автортан

“Бырааттыы Малгиннар, кинилэр ийэлэрэ Февронья Николаевна туһунан сурах-садьык киэҥник тарҕаммыт кэмэ этэ. Ол саҕана, 1969 с. Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтарын бөлөҕө Старай Русса куоратынан, Ильменинэн айаҥҥа турбута. Кинилэри кытта аҕыс уонуттан быдан тахсыбыт Ф.Малгина эмээхсин сиэнэ кыыстыын барсыбыта.

Делегация эргиллэн кэлбитин кэннэ республика хаһыаттарыгар ыстатыйалар, бэлиэтээһиннэр тахсыбыттара. Биир хаһыакка Пискаревскай мемориальнай кылабыыһа уонна Ийэ дойду сүдү памятнигын көрөн турар Ф.Н.Малгина хаартыската бэчээттэммит этэ. Эмээхсин пааматынньыгы утары, көрөөччүгэ көхсүнэн, турара. Таба тыһа унтуулаах кып-кыра эмээхсин улуу пааматынньыгы утары… Дьикти көстүү этэ! Икки ийэ көрсүһүүтэ! Ийэ Сир уонна ол Ийэ Сир дьолун-соргутун туһугар биэс уолун мэлиппит саха эмээхсинэ… Хоһоон ити санааттан үөскээбитэ быһыылааҕа.

Онтон ыла отуттан тахса сыл ааста. Кэмиттэн кэмигэр хоһоону саныыллар, ахталлар, ааҕаллар. Ол аата, хоһооҥҥо, поэтическай айымньы быһыытынан, киһини долгутар туох эрэ баар буоллаҕа. Онтон мин үөрэбин уонна кини өссө уһуннук бар дьоҥҥо туһалыы сылдьыан баҕарабын. 2005 с.”

Савва Тарасов

Икки Ийэ

Икки Ийэ дьэ көрүстүлэр,

Икки Ийэ нөрүөн нөрүйдүлэр:

Биирдэрэ

санныгар-кутурҕан саһарпыт

Күөх веногу

күөрэччи  уунан,

Биирдэрэ

харах уутун тото иҥэриммит

Холумтан буорун

илиитигэр тутан…

Саккыраспытынан бардылар

бөдөҥ таммахтар

Саха эмээхсинин

чарчыйбыт иэдэстэринэн.

Тулуйуо суохтар

сүүрэр хааннаахтар

Ол харах уутун

уматар итиититтэн.

“Ытаама, -диэтэ сир саҥата,-

Ытыыры сөбүлээбэт этэ саха саллаата…”

Онно көһүннүлэр

Ийэ хараҕар

Уот кудулу байҕалы уҥуордуур,

Арсан Дуолай

түүнүктээх арҕаҕар

Аат-ааттаан

тиийэр баатырдар…

Онно иһилиннилэр

Ийэ кулгааҕар

Оҕолорун аһыытын уйаннар,

Мантан ыраах,

Өлүөнэ кытылыгар,

Оһуокай тардар

хаан-уруу аймахтар.

“Өлөр үйэҕэр, кырдьар сааскар,

Ийэккээм,

кэлбиккин дии,

мин уҥуохпар…”-

Ити кини уолун куолаһа…

Ити кини хотойун саҥата

Күн-дьыл,

күдэн-туман ,

былыт быыһынан

Кулгааҕар кэлэн сибигинэйэн ааста.

“Уолум!”

Оол, кини сүүрэн бырдааттанна

Уу баһар

оргуһуоҕун миҥэлэнэн,

Оол, кини

саатын тыаһа сатараата,

Кэллэ дии,

Ийэтигэр кэһиилэнэн…

“Оҕоҕун саныыгын…-

унаарыччы көрдө

Россия Ийэ.-

Уоскуй…

Ийэлэр дьылҕабыт

итинник биһиэнэ.

…Оҕо төрөтүү,

кынаттаан көтүтүү,

дьол-соргу тардыһыы…

Ардыгар,

аан дойду тускулун туһугар

Алгыстаах тылынан

кыргыска атаарыы…

Айманыы…

эт-тирии бараныы

кэтэһии муҥугар…

Ол ону барытын

туорууллар ийэлэр,

Ол иһин эрдэ

кырдьаллар кинилэр…

Бу буор сир

сүрэхтээҕэ буоллар,

бука,

Мөхсүө этэ,

биһиги аһыыбытын уйбакка.

Бу киэҥ халлаан

аанньаллааҕа буоллар,

бука,

Сатыылыа этэ

биһиги ытыырбытын

тулуйбакка!”

Онтон иһилиннэ

Ийэ

сахалыы саҥата:

“Оҕом сытарын билэн,

уҥуох-уҥуоҕум

хамсаата…

Эн баар эбиккин,

аһыныгас күн Ийэ,

Россия хотун барахсан!

Сүүһүнэн тыһыынча

сүтүктээх ийэлэр

сүдү аһыыларын мунньунан,

Сүүрбэһис үйэ,

модун силлиэлэр

Сүллэр харсыыларын

тулуйан,

Оҕотун бигиир

Ийэ курдук

Уолаттарбыт уҥуоҕар тураҕын,

“Буорахтаах буочука курдук

аан дойду…

Бопсуҥ, сэриини!”-

бар дьоҥҥун ыҥыраҕын.

Ол иһин  Эйиэхэ

хоолдьукпун хоҥкутан,

Уолум-оҕом

буор кутун туттарабын.”

Икки Ийэ итинник

утары көрүстүлэр,

Икки Ийэ итинник

истиҥник кэпсэттилэр.

Туһаныллыбыт литература:

Малгиннар тыыннаахтар / Хомуйан оҥордо Т.И.Андросова. –Дьокуускай : Бичик, 2005. -160 с.

 

 

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *