Валентина Гаврильева диэн дьикти суруйааччыны биллэхтэрэ

НВК “Саха” канаалыгар “Уот Дьулустаан” диэн сериал саха дьонун  сэҥээриитин, биһирэбилин  ылбыта.  Киинэ  ааспыт үйэ 60-с сылларыттан  айар үлэтин саҕалаабыт прозаик  Валентина Гаврильева “Уот Дьулустаан” айымньытынан уһуллубут.

Оттон Валентина Гаврильева саха уус-уран литературатыгар атын суоллаах-иистээх прозаик быһыытынан биллэр, сорох ааҕааччы кини айымньыларын тута ылыммат, өйдөөбөт.

Бүгүн биһиги Валентина Гаврильева айар үлэтин наукалыы үөрэтиигэ ылсыбыт  ыччаппыт,  “Көмүлүөк күлүмэ” литературнай түмсүү эдэр  чилиэнэ  Татьяна Андросовалыын кэпсэтэбит. Татьяна Лаврентьевна Андросова  ХИФУ ХИНТуоКИ  “РФ норуоттарын литературата” хайысхаҕа үөрэнэр, аспирантка.

-Татьяна Лаврентьевна, аан бастаан үөрэххин  кэпсэтиэххэ, наукаҕа кэлбит суолгун кэпсээ эрэ.

-Наукаҕа айаным оскуолаҕа үөрэнэр кэммиттэн саҕаламмыта. Егорова Маргарита Романовна салайааччылаах Баайаҕа топонимикатын үөрэппиппит, кэккэ сиһиилэрдээхпит. Араас конференцияларга кыттарбыт, биирдэ Хаҥалас улууһугар Багдарыын Сүлбэни илэ көрсөн, алгыһын ылан кэлбиттээхпит. Онон, наука киэҥ аартыгар сирдээбит маҥнайгы киһибинэн Маргарита Романовнаны ааҕабын. Кини дьаныардаах үлэтинэн, эйэҕэс сыһыанынан, сүбэтинэн-аматынан наукаҕа тапталы иҥэрбитэ диэтэхпинэ сыыспатым буолуо. Оскуолабын бүтэрэн баран, салгыы Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет РФ Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын институтугар үөрэммитим.

-Ааҕааччы ылбычча ылыммат суруйааччыта Валентина Гаврильева айар үлэтэ эн болҕомтоҕун тоҕо тарта?

-Билигин научнай тема оҥосто сылдьар суруйааччыбын, Валентина Николаевна Гаврильева айар үлэтин кытта институтка үөрэнэр кэммэр билсибитим. «1960-1980-с сыллардааҕы саха литературатын историята» дисциплина программатыгар ити суруйааччы үс бастакы хомуурунньуга («Хатыҥчааным барахсан» (1968), «Дөлүһүөн уга» (1971), «Суол» (1977)) киирбит этэ. Научнай салайааччым (оччолорго преподавателим эрэ) Васильева Татьяна Ниловна үөрэтэрэ. 2-с кууруһу түмүктүүрбүтүгэр курсовой үлэ суруллуохтаах диэтилэр. Мин, дьиҥэ, бастаан Г. Угаров научнай фантастикатын талбытым. Хас да күн ааҕа сатаан баран, курсовой үлэм сатаныа суох эбит диэн түмүккэ кэлбитим уонна учууталбар биллэрбитим. Татьяна Ниловна «В. Гаврильева айар үлэтигэр уус-уран ымпыктар» диэн интэриэһинэй тема баар, ылсан көрөҕүн дуо диэн ыйыппытыгар тута сөбүлэспитим. Билигин санаатахпына, олус сөптөөх, инникилээх быһаарыныы ылыммыт эбиппин.Ити кэмтэн ыла араас таһымнаах конференцияларга дакылааттары, научнай сурунаалларга         ыстатыйалары суруйан саҕалаабытым, «Чолбон» уус-уран литературнай уонна общественнай-  сурунаал кириитикэҕэ күрэстэригэр, Саха араадьыйатыгар В. Гаврильева айар үлэтигэр сыһыаннаах биэриигэ ыалдьыт быһыытынан уо.д.а. кыттыбытым. Эдэр суруйааччылар XXI, XXII Сүбэ мунньахтарыгар   критика салаатыгар иккитэ Гаврильева айар үлэтинэн кыттан, ол түмүгүнэн “21 үйэ 21 эдэр суруйааччыта”кинигэҕэ бэчээттэммитим.

— Сериалы көрбүтүҥ дуо, хайдах ылынныҥ, эн санааҕар айымньы сөпкө арыллыбыт дуо?

-Сериалы көрбүтүм. “Уот Дьулустаан” сэһэнигэр Ньукуу сүрүн оруол этэ, кини ийэтин быыһыахтаах, дьоллуохтаах. Уот Дьулустааны көрдүүргэ турунар, ол сылдьан араас дьону көрсөллөр. Оттон сериалга сүрүн герой буолбут Ылдьаана уонна Аҥар Харах “түннүгүнэн эрэ көстөн ааһар” геройдар буолуохтаахтар этэ. Сценарист Кэрэмэс Сыдьаай кинилэр олохторун инники былааҥҥа таһаарбыт, Ньукуу ийэтинээн хайдах эрэ кэннигэр баран хаалбыт курдуктар, ол да буоллар сериал интириэһинэй. Көрөөччүлэр чуолаан Ылдьаананы сөбүлээбиттэрэ биллэр. Мин санаабар, олох уларыйбакка киирбит геройдарынан Сүөкүлэ уонна олоҥхоһут Охоноон буолаллар. Сүөкүлэ айымньыга суруллубутун курдук истиҥ, уол туһугар кыһаллар герой, Охоноон да мээнэ герой буолбатах. Валентина Гаврильева саха литературатыгар “муокас” геройдарынан биллэр суруйааччы, Охоноон оннук геройдартан биирдэстэрэ. Онон, сериал уларыйбыт сценарийынан уһуллубут да буоллар, дьон болҕомтотун тарта, Валентина Гаврильева диэн дьикти суруйааччы баарын биллэхтэрэ.

— “Чолбон” сурунаал Василий Протодьяконов кэриэһигэр ыытыллар сабыылаах күрэһэр  2022 с. Сайаана Поповалыын кыттыбыккыт, эн онно “Кэскиллээх кириитик” анал ааты ылан, Сайаана “Чолбон” сурунаалга бэчээттэнэргэ мэктиэлэнэн биһигини үөрдүбүккүт.  Ити биһирэммит   үлэҥ  “Валентина Гаврильева арыллыбатах кинигэтэ” диэн ааттаах  “Чолбоҥҥо”  тахсыбытыгар,  уустук суруйааччыны ылсыбыт диэн бэлиэтээн көрбүппүт. Суруйааччы  айар үлэтин  чинчийэн  үөрэтэр киһи  өссө баар дуо?

— Быстах ырытыылар “Чолбоҥҥо”, “Полярная звезда” сурунаалларга, кинигэлэргэ бааллар, дириҥэтэн үөрэтии суох.  Билигин аспирантураҕа үөрэнэ киирдим, кандидатскай диссертациябын Валентина Гаврильева айар үлэтигэр суруйабын. Бакалаврдааҕы уонна магистратуратааҕы диссертацияларбар айымньыларыгар көстөр уус-уран ымпыктарын ырыппыт буоллахпына, билигин арыый кэҥэтэн, уобарастарын уонна уус-уран ымпыктары (уобарастары арыйар ньыма быһыытынан) үөрэтэбин. Бары да билэрбит курдук, Валентина Николаевна «муокас» геройдара саха литературатыгар ураты уобарастар буолаллар (нуучча литературатыгар В. Шукшин «чудиктарын» курдук). Быйыл бу теманан дьарыктаммытым 7-с сыла буолар. Олунньу 28 күнүгэр Дьокуускай куоракка суруйааччыны кытта көрсөн кэпсэттим, научнай үлэбэр туһалаах кыра интервью ыллым. Өссө да сибээс тутуох, көрсүөх буолан тарҕастыбыт. Валентина Николаевна Дьокуускайга кырдьаҕастар дьиэлэригэр олорор эбит. Кулун тутар ортотугар салайааччыбын кытта көрсө барыахтаахпыт, диссертациябыт туһунан сүбэлэһиэхтээхпит.

Ити курдук, оскуола кэмиттэн саҕаламмыт научнай «карьерам» таһымын үрдэтэргэ үлэлэһэбин, үчүгэй түмүктээх буоларын туһугар бары күүспүн уурабын. Аны икки сылынан диссертациябын этэҥҥэ көмүскээн, филологическай наука кандидата буолар инибин диэн эрэнэбин.

Саха ааҕааччытыгар  Валентина Гаврильева диэн “дьикти суруйааччыны” арыйар баҕалаах,  наука эйгэтин тэлбит ыччаппытыгар-оҕобутугар Татьяна Лаврентьевна Андросоваҕа туруоруммут сыалын ситиһэн,   саха тыла, литературата сайдыытыгар  хорутуулаах, далааһыннаах,  кэскиллээх  үлэни баҕарабыт!

Кулун тутар, 2025 с.